منجمان دورترین تک ستاره‌ای که عکس آن توسط یک تلسکوپ تهیه می شود را شناسایی کرده اند و به آن لقب “ارندل” داده‌اند.

۱۲.۹ میلیارد سال طول کشیده تا نور این جرم به ما برسد.

این ستاره در فاصله‌ای قرار دارد که تلسکوپ‌ها معمولا فقط قادر به تشخیص کهکشان‌هایی با میلیون‌ها ستاره هستند.

اما رصدخانه فضایی هابل اِرِندل (Earendel) را با بهره برداری از یک پدیده طبیعی که شبیه به استفاده از لنز زوم است شناسایی کرد.

این پدیده موسوم به “عدسی گرانشی” به این صورت عمل می کند: اگر خوشه بزرگی از کهکشان ها در میدان دید وجود داشته باشد، میدان قوی گرانشی آن، اجرام دورتر را مثل یک عدسی بزرگنمایی می کند.

این اجرام دورتر معمولا فقط کهکشان های دیگر هستند اما در این مورد خاص، ارندل، در کانون تمرکز این لنز گرانشی قرار گرفت.

برایان ولش، دانشجوی دکتری از دانشگاه جانز هاپکینز در ایالت مریلند آمریکا، می‌گوید: “ما خوش شانس بودیم. یافتن شیئی با این بزرگنمایی بالا واقعا هیجان انگیز است.”

او به بی‌بی‌سی گفت: “اگر جرم نسبت به عدسی گرانشی در موقعیت مناسبی قرار داشته باشد، مثل این مورد، بزرگنمایی می‌تواند تا ۱۰۰۰ برابر باشد.”

رکورددار قبلی ستاره ای به نام ایکاروس بود. آن ستاره، که آن هم توسط هابل ثبت شد، نه میلیارد سال نوری از ما فاصله داشت.

بنابراین ارندل خیلی دورتر است. تصویری که از این ستاره داریم مربوط به فقط ۹۰۰ میلیون سال بعد از بیگ بنگ (مهبانگ) است. در آن زمان فقط ۶ درصد از عمر کیهان می گذشت.

در عکس هابل چیز زیادی از این ستاره دیده نمی شود، فقط یک نقطه مبهم در یک هلال بلند که محصول میدان گرانشی خوشه کهکشانی است.

آقای ولش و همکارانش نتایج این مطالعه را در نشریه نیچر گزارش کرده اند و می گویند که هنوز چیزهای زیادی درباره ویژگی های آن هست که نمی دانند.

مثلا در مورد اندازه ارندل تردید وجود دارد. این ستاره حداقل ۵۰ بار بزرگتر از خورشید است، اما می تواند خیلی بزرگتر باشد. حتی اگر فقط ۵۰ برابر خورشید باشد هم یکی از بزرگترین ستاره هایی است که کشف می شود.

کاملاً محتمل است که آنچه هابل دیده یک جفت ستاره باشد، یعنی دو ستاره که دور هم می گردند. این پدیده خیلی متدوال است. با این حال در این موارد، معمولا یکی از دو ستاره بزرگتر است که نور آن چیره می شود.

برخی از ستاره شناسان این سوال را مطرح خواهند کرد که ارندل ممکن است یک خوشه فشرده از ستارگان متعدد باشد، اما آقای ولش مطمئن است که هابل یک یا حداکثر دو ستاره را رصد کرده است.

یک گمانه زنی جالب پیرامون ارندل ترکیب آن است. یک تعبیر از داده ها این است که این از ستارگان پیشگام است، ستارگانی که از گاز و غبار بکر بعد از بیگ بنگ (مهبانگ یا انفجار بزرگ) تشکیل شدند.

نظریه های علمی می گوید که اولین ستارگان در کیهان فقط حاوی هیدروژن و هلیوم بودند. منجمان به اینها “جمعیت سه” می گویند. عناصر سنگین تر توسط این ستارگان و اعقاب آنها – در فرایند همجوشی هسته ای – تولید شد.

اما یک ستاره با جرمی ۵۰ برابر خورشید فقط می تواند برای مدت کوتاهی دوام آورد، شاید یک میلیون سال تا اینکه سوخت آن تمام شود و فروبپاشد. برای یک ستاره پیشگام که ۹۰۰ میلیون سال بعد از بیگ بنگ وجود داشته، لازم بوده که از یک توده گاز قدیمی و بکر تشکیل شده باشد. این غیرممکن نیست، اما احتمالش کم است.

آقای ولش می گوید: “بله، فرض ما این است که ارندل احتمالا از نوع ستارگانی است که کمی غنی شده بودند، اما نه به اندازه ستارگانی که امروز در اطراف ما هستند.”

تلسکوپ فضایی جیمز وب که در ماه دسامبر پرتاب شد، آینه خیلی بزرگتر و ابزارهای تحلیلی خیلی قوی تری دارد. این رصدخانه که تا چند ماه دیگر کاملا فعال خواهد شد خواهد توانست جزئیاتی را ببیند که ورای توانایی هابل است.

آقای ولش و همکارانش از همین حال برای رصد ارندل با این تلکسوپ وقت گرفته اند.

اما ارزش آن را دارد که برای لحظه ای ادامه درخشش هابل را جشن بگیریم. این رصدخانه در سال ۱۹۹۰ پرتاب شد و در حالی که یک رصدخانه شگفت انگیز جدید دارد سکاندار می شود، هابل به شکستن مرزها ادامه می دهد.

دکتر جنیفر وایزمن، دانشمند پروژه ناسا، گفت: “تلسکوپ فضایی هابل در وضعیت خیلی خوبی است.”

“قدرتمند است. مثل همیشه از نظر علمی بازدهی دارد و ما مشتاقانه منتظر تحقیقاتی هستیم که هابل در سال های آینده انجام خواهد داد. ما به ویژه در مورد اینکه تلسکوپ فضایی جیمز وب همراه هابل در فضا کار می کند هیجان زده هستیم. با داشتن هر دوی این رصدخانه های شگفت‌انگیز، ما در مورد کیهان خیلی بیش از آنچه قبلاً ممکن بوده می آموزیم.”