نظریات لائوتزو و چانگ تزو
توشيهيكو ايزوتسو» انديشمند ژرف‌نگر ژاپني كه در زمينة عرفان اسلامي تحقيقات شايسته‌اي دارد، دربارة مقايسة عرفان اسلامي با محوريت افكار ابن‌عربي و عرفان چيني با محوريت افكار «لائوتزو» و «چانگ تزو» كتابي با عنوان صوفيسم و تائوئيسم نگاشته است. وي در بخش پاياني كتاب در مقام مقايسه اين دو مكتب مي‌گويد:
« ساختار فلسفي هر دو نظام در كل تحت‌الشعاع مفهوم وحدت وجود است. اين مفهوم را ابن‌عربي «وحدة الوجود» مي‌خواند. چانگ تزو براي تعبير از همين مفهوم از كلماتي مانند «تئين ني» (هم‌سطح‌سازي آسماني) يا «تئين چون» (تعادل برقرار ساختن آسماني) استفاده كرده است. »
هنگامي كه در تعابير مطرح در عرفان‌هاي مختلف به‌دقت مي‌انديشيم و نزديكي و هم‌افقي آنها را مي‌بينيم و از‌طرف ديگر به نيكي در اين نكته به تفكر مي‌نشينيم كه در‌واقع بين ايشان ارتباطي ظاهري نبوده، بلكه در زمان‌ها و مكان‌هاي مختلف و فرهنگ‌هاي متفاوت به‌سر مي‌برده‌اند، در‌مي‌يابيم كه همه از ريشة واحد و منبع يگانه‌اي گرفته‌اند. بنابراين پافشاري بر طريق تواتر در نقل شهودات عارفانه در زمينة وحدت شخصيه وجود، يكي از بهترين ادلة اثبات آن مي‌باشد.
