سوالاتی تشریحی و امتحانی از درس آرایه های ادبی
در مورد « تشبيه »
- 1. در بيت زير پايه های تشبيه را معين کنيد ؟
ايام گل چو عمر به رفتن شتاب کرد
ساقی به دور باده ی گلگون شتاب کن
E ايام گل : مشبه / عمر : مشبه به / چو : ادات تشبيه / به رفتن شتاب کرد : وجه شبه .
- 2. در بيت زير ارکان تشبيه را مشخص کنيد ؟
بلم آرام چون قويی سبکبار به نرمی بر سر کارون همی رفت
E بلم : مشبه / قو : مشبه به / چون : ادات تشبيه / آرام رفتن : وجه شبه .
- 3. پايه های تشبيه را در اين مثال مشخص کنيد .
گفتا برو چو خاک تحمل کن ای فقيه
با هر چه خوانده ای همه در زير خاک کن
E تو مستتر در فعل باش : مشبه / خاک : مشبه به / چو : ادات تشبيه / تحمل کردن : وجه شبه .
- 4. ارکان تشبيه را در عبارت زير مشخص کنيد .
نادان چون طبل غازی است بلند آواز و ميان تهی .
E نادان : مشبه / طبل غازی : مشبه به / چون : ادات تشبيه / بلند آواز و ميان تهی : وجه شبه .
- 5. در بيت زير چهار رکن تشبيه را پيدا کنيد .
معلم چو کانونی از آتش است همه کار او سوزش و سازش است
E معلم : مشبه / کانونی از آتش : مشبه به / چو : ادات تشبيه / سوختن و ساختن : وجه شبه .
- 6. با توجه به بيت زير به پرسشها پاسخ دهيد .
چون آينه جان نقش تو در دل بگرفته است
دل در سر زلف تو فرو رفته چو شانه است
الف: مشبه و وجه شبه را در مصراع اول بيابيد .
ب: مشبه به و وجه شبه را در مصراع دوم بيابيد .
E الف: جان : مشبه / نقش چيزی در دل گرفتن : وجه شبه .
ب: شانه : مشبه به / فرو رفتن در زلف معشوق : وجه شبه .
- 7. با توجه به بيت
گرت ز دست برآيد چو نخل باش کريم
ورت ز دست نيايد چون سرو باش آزاد
در مصراع اول : الف: مشبه : (……) ب: وجه شبه : ( ……..)
در مصراع دوم : ج: ادات تشبيه : (…..) د: مشبه به : (……) را بنويسيد.
E الف: تو مستتر در فعل باش : مشبه / ب: کريم بودن : وجه شبه
ج: چون : ادات تشبيه / د: سرو : مشبه به .
- 8. در مصراع ” همچو جنگم سر تسليم و ارادت در پيش ” مشبه به و وجه شبه را مشخص کنيد .
E جنگ : مشبه به / اوفتادگی (سرتسليم و ارادت در پيش بودن):وجه شبه.
- 9. با توجه به بيت زير به پرسشها پاسخ دهيد .
لبت تا در لطافت لاله ای سيراب را ماند
دلم در بی قراری چشمه ی سيماب را ماند
الف: مشبه به و وجه شبه در مصراع اول کدام است .
ب: مشبه و ادات تشبيه را در مصراع دوم بنويسيد .
ج: غرض شاعر از تشبيه نخستين چيست ؟
E الف: لاله : مشبه به / لطافت : وجه شبه .
ب: دل : مشبه . ج: اغراق در لطافت لب معشوق .
- 10. وجه شبه معمولاً در کدام يک از طرفين تشبيه بايد مشخص تر و بارزتر باشد ؟
E مشبه به
- 11. در کدام گزينه کلمه دريا مشبه به است ؟
الف: تلاطم زندگی امواج دريا را به ياد می آورد .
ب: دلش چون دريا بزرگ است .
ج: دريای بی کران چون دل عارفان است .
د: رنگ دريا همچو رنگ آسمان آبی است .
E گزينه “ب” صحيح است .
سؤالات درس نهم : « تشبيه بليغ »
- 12. در مثال زير کدام پايه تشبيه حذف شده است ؟
ميان دو کس جنگ چون آتش است .
E وجه شبه
- 13. در تشبيه زير کدام يک از پايه های تشبيه محذوف است ؟
مرد نقال از صدايش ضجه می باريد و نگاهش مثل خنجر بوده .
الف: وجه شبه ب:مشبه ج: ادات تشبيه د: مشبه به
E گزينه الف صحيح است .
- 14. مشبه و مشبه به را تعريف کنيد و در بيت زير مثالی برای آن دو معين کنيد .
هرگز نميرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جريده ی عالم دوام ما
E مشبه چيزی يا کسی است که قصد مانند کردن آن را داريم . مشبه به چيزی يا کسی است که مشبه ، به آن مانند می شود . در اين بيت جريده عالم يک تشبيه بليغ است که عالم مشبه است و جريده مشبه به .
- 15. با توجه به بيت زير :
الف: يک تشبيه بليغ در بيت بيابيد .
ب: در مصراع دوم مشبه به چيست ؟
نه اين زمان دل حافظ در آتش طلب است
که داغدار ازل همچو لاله ی خود رو است
E الف: آتش طلب يک تشبيه بليغ است . ب: لاله
- 16. در بيت زير يک تشبيه بليغ بيابيد .
گذشت روزگاران بين که دوران شباب ما
در اين سيلاب غم دسته گلی شاداب را ماند
E سيلاب غم
- 17. در بيت زير يک تشبيه بليغ بيابيد و مشبه به آن را ذکر کنيد .
روی کسی سرخ نشد بی مدد لعل لبت
بی تو اگر سرخ شود بر اثر غازه بود
E لعل لب يک تشبيه بليغ است و لعل مشبه به است .
- 18. چرا اضافه تشبيهی درخت دوستی يک تشبيه بليغ است ؟
E زيرا وجه شبه و ادات تشبيه در آن حذف شده است .
- 19. چرا اضافه ی تشبيهی قد سرو يک تشبيه بليغ است ؟
E زيرا ادات تشبيه و وجه شبه در آن حذف شده است .
- 20. در بيت زير تشبيهات بليغ اضافی و غير اضافی را مشخص کنيد .
در مکتب حقايق پيش اديب عاشق هان ای پسر بکوش که روزی پدر شوی
E اديب عشق در مصراع اول يک تشبيه بليغ اضافی است . در مصراع دوم تشبيه بليغ غير اضافی وجو دارد . تشبيه تو(ضمير مستتر در فعل بکوش)به پدر
- 21. بيت های زير را بخوانيد و به پرسشها پاسخ دهيد .
درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد
نهال دشمنی برکن که رنج بی شمار آرد
گويند سنگ لعل شود در مقام صبر
آری ، شود ولی به خون جگر شود
الف: تشبيهات بليغ اضافی و غيراضافی را مشخص کنيد .
ب: غرض از تشبيه موجود در بيت دوم چيست ؟
Eالف:درخت دوستی و نهال دشمنی در بيت اول دو تشبيه بليغ اضافی است.سنگ لعل شود در بيت دوم يک تشبيه بليغ اسنادی (غير اضافی)است . ب: اغراق
- 22. در بيت زير چند تشبيه وجود دارد ؟
تو همچون گل ز خنديدن لبت با هم نمی آيد
روا داری که من بلبل چو بوتيمار بنشينم
E در اين بيت سه تشبيه وجود دارد :
- 1. تشبيه تو (معشوق) به گل در مصراع اول . / 2. تشبيه من (عاشق) به بلبل در مصراع دوم که يک تشبيه بليغ اسنادی (غيراضافی) است. / تشبيه من (عاشق) به بوتيمار در مصراع دوم .
- 23. دو تشبيه بليغ اضافی و غيراضافی بسازيد که “شب” مشبه آن باشد ؟
E چاه شب تشبيه بليغ اضافی / شب چاه است تشبيه بليغ غيراضافی .
- 24. دو تشبيه بليغ اضافی و غيراضافی بسازيد که “عشق” مشبه آن باشد ؟
E دريای عشق تشبيه بليغ اضافی / عشق درياست تشبيه بليغ غيراضافی .
- 25. مشبه و مشبه به در بيت زير کدام است ؟
تو دی ماهی و آن دلبر بهار است رسيدنتان به هم دشوار است
E تو و آن دلبر مشبه است / ماه و بهار مشبه به است .
- 26. در بيت زير مشبه به و وجه شبه را پيدا کنيد .
حريف دوست که از خويشتن خبر دارد
شراب صرف محبت نخورده است تمام
E شراب يا شراب صرف مشبه / مستی آوری وجه شبه .
- 27. در بيت زير مشبه به و وجه شبه را پيدا کنيد .
غرق دريای غمت را رمقی بيش نماند
آخر اکنون که بکشتی به کنار اندازش
E دريا مشبه / پهناوری و عمق وجه شبه .
- 28. رساترين و خيال انگيزترين تشبيه چه نام دارد ؟
E تشبيه بليغ
سؤالات درس دهم : « تشبيه مفرد ، تشبيه مرکب »
- 29. در دو بيت زير تشبيه مفرد و مرکب را مشخص کنيد .
الف: از ديده گر سرشک چو باران چکد رواست
کاندر غمت چو برق بشد روزگار عمر
ب: آن شاخه های نارنج اندر ميان ابر
چون پاره های اخگر ميان دود
E الف: تشبيه مفرد ب: تشبيه مرکب
- 30. با توجه به بيت زير به پرسشها پاسخ دهيد .
آن شاخه های نارنج اندر ميان ابر چون پاره های اخگر ميان دود
الف: تشبيه در اين بيت مفرد يا مرکب / ب: وجه شبه را معين کنيد .
E الف: تشبيه مرکب / ب: قرار گرفتن اشيايی قرمز در ميان توده ای سياه
- 31. با توجه به بيت زير به پرسشها پاسخ دهيد .
عرقت بر ورق روی نگارين به چه ماند ؟
همچو بر صفحه ی گل قطره ی باران بهاری
الف: تشبيه در اين بيت مفرد است يا مرکب / ب: وجه شبه را معين کنيد .
E الف: تشبيه مرکب / ب: قرار گرفتن چيزی سفيد و روشن بر صفحه ای سرخ رنگ .
- 32. در بيت زير مشبه ، مشبه به ،وجه شبه را بيابيد و نوع تشبيه را بنويسيد؟
بر گل سرخ از نم اوفتاده لالی همچو عرق بر عذار شاهد غضبان
E مصراع اول مشبه / مصراع دوم مشبه به / قرار گرفتن چيزی شفاف بر صفحه ای سرخ رنگ وجه شبه .
- 33. در کدام از اين ابيات تشبيه مفرد و در کدام يک تشبيه مرکب به کار رفته است ؟
الف: آن قطره ی باران که برافتد به گل سرخ
چون اشک عروس است بر افتاده به رخسار
ب: ای زلف تو هر خمی کمندی
چشمت به کرشمه چشم بندی
E الف: تشبيه مرکب / ب: تشبيه مفرد
- 34. تشبيه مفرد ، مرکب و بليغ را در ابيات زير مشخص کنيد .
الف: بر گل سرخ از نم اوفتاده لالی
همچو عرق بر عذار شاهد غضبان
ب: هرگز نميرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جريده عالم دوام ما
ج: تو همچو صبحی و من شمع خلوت سحرم
تبسمی کن و جان بين همی سپرم
E الف: تشبيه مرکب / ب: تشبيه بليغ جريده عالم يک تشبيه بليغ است / ج: تشبيه مفرد .
- 35. با توجه به بيت زير تشبيه بکار رفته مفرد است يا مرکب ؟
به چمن خرام و بنگر بر تخت گل که لاله
به نديم شاه ماند که به کف اياغ دارد
E تشبيه مرکب
- 36. با توجه به بيت زير به پرسشهای زير پاسخ دهيد .
صلای يوسف گل شد جهان گير زليخای جوان شد عالم پير
الف: دو تشبيه بليغ بيابيد و بنويسيد از نوع اضافی هستند يا غير اضافی .
ب: تشبيهات بيت مفرد هستند يا مرکب ؟ دقيقاً مشخص کنيد .
الف:يوسف گل در مصرع اول يک تشبيه بليغ اضافی است و گل مصراع دوم يک تشبيه بليغ غير اضافی است/ب:هر دو تشبيه مفرد محسوب می شود .
- 37. در تشبيه مرکب زير مشبه و مشبه به را معين کنيد . بعد شعر را طوری به نثر بازنويسی کنيد که تشبيه مرکب به تشبيه مفرد تبديل شود.
در خم زلف تو آن خال سيه دانی چيست ؟
نقطه ی دوده که در حلقه ی جيم افتاده است .
E مصراع اول مشبه / مصراع دوم مشبه به / تبديل تشبيه مرکب به تشبيه مفرد : خال سياه مانند نقطه ای بوده است .
- 38. در تشبيه مرکب زير ، مشبه و مشبه به را تعيين کنيد . بعد شعر را طوری به نثر بازنويسی کنيد که تشبيه مرکب به تشبيه مفرد تبديل شود .
عرق بر ورق روی نگارين به چه ماند
همچو بر صفحه ی گل قطره ی باران بهاری
E مصراع اول مشبه / مصراع دوم مشبه به / تبديل تشبيه مرکب به تشبيه مفرد : عرق مانند قطره ی باران بهاری است . (عرق مانند قطره است.)
- 39. طرفين تشبيه و وجه شبه را در بيت زير مشخص کنيد .
شقايق بر يکی پای ايستاده چو بر شاخ زمرد جام باده
E مصراع اول مشبه / مصراع دوم مشبه به / قرار گرفتن سرخی در بالای سبزی وجه شبه .
40.تشبيه مرکبی بنويسيد که مشبه آن ستاره های سرخ در تيرگی شب باشد
E ستاره های سرخ رنگ در تيرگی شب چون جرقه های آتش در ميان دود است .
- 41. درباره ی دو تشبيه زير کدام گزينه درست است ؟
الف: قرار در کف آزادگان نگيرد مال چو صبر در دل عاشق ، چو آب در غربال
ب: ماه خورشيد نمايش ز پس پرده ی زلف
آفتابی است که در پيش سحابی دارد
- 1. هر دو تشبيه مفردند . هر دو تشبيه مرکب اند .
- 3. الف: مرکب / ب: مفرد الف: مفرد / ب: مرکب
E گزينه 2 صحيح است .
سؤالات درس يازدهم : « استعاره مصرحه (آشکار) »
- 42. عبارت زير را تکميل کنيد .
تشبيه ادعای ….. است اما استعاره ادعای …… است .
E همانندی – يکسانی .
- 43. غرض از تشبيه ، ادعای همانندی است ، غرض از استعاره چيست ؟
E ادعای يکسانی
- 44. کدام يک از ارکان تشبيه می تواند استعاره مصرحه باشد ؟
E مشبه به
- 45. استعاره مصرحه تشبيهی است که همه ارکان آن به جز …… حذف شده است .
E مشبه به
- 46. در بيت زير شاعر سه تشبيه در ذهن خود ساخته است آنها را بنويسيد و بگوييد اين صورت خيالی چه نام دارد ؟
بتی دارم که که گرد گل ز سنبل سايه بان دارد
بهار عارضش خعلی به خون ارغوان دارد
E ا. يار در زيبايی مانند بت است / 2. چهره ی يار مانند گل است /
- 3. موی يار چون سنبل است اين صورت خيالی استعاره مصرحه نام دارد .
- 47. با توجه به واژه ی مشخص شده در بيت زير ، به پرسشها پاسخ دهيد .
چو تنها ماند ماه سرو بالا فشاند از نرگسان لؤلؤی لالا
- 1. معنای غير حقيقی که شاعر از آن اراده کرده است چيست ؟
- 2. چه تناسبی ميان معنی حقيقی و غير حقيقی آن وجود دارد ؟
- 3. کدام نشانه خواننده را از توجه به معنای حقيقی باز می دارد ؟
- 4. چنين استفاده ای از زبان را چه می نامند ؟
الف: حسن تعليل / ب: کنايه / ج: تشبيه / د: مجاز
- 5. اين آرايه چه ارتباطی با استعاره دارد .
- 1. محبوب و معشوق / 2. شباهت / 3. تمام نشانه هايی که دلالت بر انسان بودن دارد مثل تنها ماند ، گريستن بی اختيار / 4. گزينه د: مجاز /
- 5. مجازی است که علاقه آن شباهت است .
- 48. در بيت زير يک استعاره ی مصرحه پيدا کنيد . آن را به تشبيه تبديل کنيد و مشبه به آن را مشخص کنيد .
مرا برف باريده بر پر زاغ نشايد چو بلبل تماشای باغ
E در اين بيت دو استعاره مصرحه وجود دارد :
- 1. برف استعاره از موی سپيد / 2. زاغ استعاره از موی سياه
تبديل اين دو استعاره ی مصرحه به تشبيه :
- 1. موی سپيد چون برف است / 2. موی سياه چون پر زاغ است . برف و پر زاغ هر دو مشبه به هستند .
- 49. با توجه به واژه ی مشخص شده در بيت به پرسشها پاسخ دهيد .
نشست و لؤلؤ از نرگس همی ريخت بدان آب از جهان آتش برانگيخت
- 1. معنای غير حقيقی که شاعر از آن اراده کرده است چيست ؟
- 2. چه تناسبی ميان معنی حقيقی و غير حقيقی آن وجود دارد ؟
- 3. کدام نشانه خواننده را از توجه به معنای حقيقی باز می دارد ؟
- 4. چنين استفاده ای از زبان را چه می نامند ؟
الف: مجاز / ب: کنايه / ج: تشبيه / د: حسن تعليل
- 5. اين آرايه چه ارتباطی با استعاره دارد ؟
E 1. چشم / 2. شباهت / 3. لؤلؤ (اشک) ريختن يا هر مفهوم مشابه / 4. گزينه الف / 5. مجازی است که علاقه آن مشابهت است .
- 50. در بيت زير استعاره مصرحه را مشخص کنيد سپس آن را به تشبيه بدل کنيد .
بخت آن نکند با من کان شاخ صنوبر را بنشينيم و بنشانم گل بر سرش افشانم
E شاخ صنوبر استعاره از يار و معشوق / يار در زيبايی و طراوت چون شاخ صنوبر است .
- 51. استعاره را در بيت زير بيابيد و نوع آن را بنويسيد .
ای غنچه ی خندان چرا خون در دل ما می کنی
خاری به خود می بندی و ما را ز سر وا می کنی
E غنچه ی خندان استعاره از يار و محبوب است و نوع آن استعاره مصرحه است .
سؤالات درس دوازدهم:« استعاره مکنيه،شخصيت بخشی (تشخيص) »
- 52. کدام آرايه از بقيه زيباتر ، بليغ تر و هنری تر است ؟
الف: تشبيه ساده ب: تشبيه بليغ ج: استعاره مصرحه د:استعاره مکنيه
E گزينه د صحيح است .
- 53. در اين عبارت استعاره مکنيه را بيابيد و مشبه و مشبه به و وجه شبه را معين کنيد .
به صحرا شدم عشق باريده بود .
E عشق / عشق : مشبه از جهت باريدن : وجه شبه مانند : ادات تشبيه باران:مشبه به است .
- 54. استعاره مکنيه را در مثالهای زير نشان دهيد .
الف: قضا چون ز گردون فرو هشت پر
ب: عشق آموخت مرا شکل دگر خنديدن
E الف: قضا / ب: عشق
- 55. کدام کلمه در بيت زير در مفهوم استعاری به کار رفته است ؟ نوع آن را مشخص کنيد و دليل آن را بنويسيد .
گل بخنديد و باغ شد پدرام ای خوشا اين جهان بدين هنگام
E گل: استعاره مکنيه يا تشخيص / چون مشبه به آن انسان است .
- 56. ترکيب پيشانی عفو اضافه ی تشبيهی است يا استعاری ؟
E اضافه ی استعاری .
- 57. از ترکيبات جريده عالم ، دست جفا و ديده ی عقل کدام يک اضافه ی استعاری است ؟
E 1.دست جفا 2. ديده ی عقل / جريده ی عالم تشبيه بليغ است .
- 58. استعاره مکنيه ای که مشبه به آن انسان باشد چه نام دارد ؟
E تشخيص
- 59. توضيح دهيد چرا در عبارت دمدمه های ارديبهشت ، اصفهان ، آرام آرام از خواب بيدار می شود صنعت تشخيص بکار رفته است ؟
E زيرا مشبه به آن انسان است .
- 60. در کدام يک از مثالهای زير واژه ی بنفشه آرايه تشخيص دارد ؟
الف: از سبزه و بنفشه و گل های رنگارنگ
گويی بهشت آمده از آسمان فرود
ب: چون ز نسيم می شود زلف بنفشه پر شکن
وه که دلم چه ياد از آن عهد شکن نمی کند
E قسمت ب زلف بنفشه تشخيص است .
- 61. در بيت زير يک تشخيص پيدا کنيد و توضيح دهيد چرا به آن تشخيص می گويند .
ای نسيم صبح اگر باز اتفاقی افتدت
آفرين گويی بر آن حضرت که ما را بار نيست
E نسيم صبح يک تشخيص است زيرا با حرف ندا مورد خطاب قرا گرفته و بدان شخصيت انسانی داده شده است .
- 62. در بيت زير يک تشخيص پيدا کنيد و توضيح دهيد چرا به آن تشخيص می گويند .
ای عقل نگفتم که تو در عشق نگنجی
در دولت خاقان نتوان کرد خلافت
E عقل يک تشخيص است زيرا با حرف ندا مورد خطاب قرار گرفته و بدان شخصيت انسانی داده شده است .
- 63. استعاره ای که در اين شعر به کار رفته مصرحه است يا مکنيه ؟
خواهم شدن به ميکده گريان و دادخواه
کز دست غم خلاص من آن جا مگر شود
E دست غم استعاره مکنيه است که به شکل اضافه ی استعاری آمده است.
- 64. در ابيات زير استعاره مصرحه و مکنيه را پيدا کنيد و بنويسيد که استعاره مکنيه تشخيص است يا غير تشخيص ؟
الف: گل بخنديد و باغ شد پدرام
ای خوشا اين جهان بدين ايام
ب: مرا در خانه سروی هست کاندر سايه قدش
فراغ از سرو بستانی و شمشاد چمن دارم
E الف: گل استعاره مکنيه از نوع تشخيص زيرا مشبه به آن انسان است .
ب: سرو استعاره مصرحه از يار و محبوب راست قامت ( همسر شاعر )
- 65. بيت های زير را بخوانيد و به پرسشها پاسخ دهيد .
يکی درخت گل اندر ميان خانه ماست
که سروهای چمن پيش قامتش پستند
خواهم شدن به ميکده گريان و دادخواه
کز دست غم خلاص من آنجا مگر شود
الف: در هر بيت يک استعاره بيابيد و نوع آن را مشخص کنيد .
ب: کدام يک از استعاره ها تشخيص است ؟ چرا ؟
E الف: درخت گل استعاره مصرحه از يار و محبوب ، دست غم استعاره مکنيه است که به شکل اضافه ی استعاری آمده است .
ب: دست غم استعاره مکنيه از نوع تشخيص است . زيرا مشبه به آن انسان است .
- 66. استعاره را در بيت زير مشخص کنيد و نوع آن را بنويسيد .
ای ماه سرو قامت ، شکرانه سلامت
از حال زير دستان ، می پرس گاه گاهی
E ماه سرو قامت استعاره مصرحه از يار و معشوق
- 67. انواع استعاره مصرحه و مکنيه را در ابيات زير مشخص کنيد .
الف: مرا برف ديده ، بر پر زاغ نشايد چو بلبل تماشای باغ
ب: شبی گيسو فرو هشته به دامن بلاسين معجر و قيرينه کردن
ج: امشب ای ماه به درد دل من تسکينی
آخر ای ماه تو هم درد من مسکينی
د: آسمان مکثی کرد .
E الف: برف و پر زاغ هر دو استعاره مصرحه هستند /
ب: شب استعاره مکنيه از نوع تشخيص / ج: ماه استعاره مکنيه از نوع تشخيص / د: آسمان استعاره مکنيه از نوع تشخيص .
- 68. بيت زير را بخوانيد و بگوييد استعاره مکنيه است يا مصرحه ؟
بتی دارم که گرد گل ز سنبل سايه بان دارد
بهار عارضش خطی به خون ارغوان دارد
E بت و گل و سنبل هر سه استعاره مصرحه هستند .
- 69. دو استعاره در ابيات زير پيدا کنيد و نوع آنها را بنويسيد .
الف: مرا در خانه سروی هست کاندر سايه قدش
فراغ از سرو بستانی و شمشاد چمن دارم
ب: تو را ز کنگره عرش می زنند صفير
ندانمنت که در اين دامگه چه افتاده است
E الف: سرو استعاره مصرحه / ب: کنگره عرش استعاره مکنيه .
سؤالات درس سيزدهم : « حقيقت و مجاز »
- 70. در مثالهای زير تعيين کنيد که کلمات مشخص شده کدام حقيقت است و کدام مجاز ؟ قرينه های مجازها را نشان دهيد .
الف: دزدان دست کوته نکنند تا دستشان کوته نکنند .
ب: چو آشاميدم اين پيمانه را پاک درافتادم ز مستی بر سر خاک
E الف: دست در هر دو بار در معنی اصلی خود به کار رفته است و حقيقت است . ب: پيمانه مجاز است . بقيه مصراع اول قرينه است . خاک در مصراع دوم در معنی اصلی خود به کار رفته است و حقيقت است .
- 71. در اين بيت واژه ی سر به دو صورت حقيقت و مجاز به کار رفته است آن را مشخص کنيد .
طاقت سر بريدنم باشد وز حبيبم سر بريدن نيست
E سر در مصراع اول حقيقت است / سر در مصراع دوم مجاز است .
- 72. کدام يک از دو کلمه ی مشخص شده در عبارت زير در معنی حقيقی (غير مجازی) به کار رفته است ؟
مسابقات کشتی دهه ی فجر در ايران انجام شد و ايران به مقام اول دست يافت .
E ايران اول در معنی حقيقی خود به کار رفته است و حقيقت است . ايران دوم به معنی تيم ايران است و مجاز است .
- 73. قرينه را در عبارت جهان خوردم و کارها راندم معلوم کنيد .
E خوردم
- 74. کدام واژه از واژه های مشخص شده ی زير حقيقت و کدام مجاز است؟
همه کس را دندان به ترشی کند شود الا قاضيان را که به شيرينی .
E ترشی حقيقت است و شيرينی مجاز است . بقيه جمله دوم قرينه است .
- 75. کدام يک از واژه های مشخص شده ی زير در معنی مجازی است ؟ دليل آن را بنويسيد .
ما را سری است با تو گر خلق روزگار
دشمن شوند و سر برود هم بر آن سريم
E سر در مصراع اول مجاز است زيرا در معنی اصلی خود (عضوی از بدن) به کار نرفته است . سر اول در مصراع دوم به معنی عضوی از بدن است و حقيقت است . سر دوم در مصراع دوم مجاز است زيرا در معنی اصلی خود (عضوی از بدن) به کار نرفته است .
- 76. نوع علاقه در استعاره چيست ؟
E شباهت
- 77. فرق استعاره و مجاز در چيست ؟
E علاقه در استعاره شباهت است ، حال آنکه در مجاز علاقه غير شباهت است .
سؤالات درس چهاردهم : « علاقه های مجاز »
- 78. علاقه را در مجازهای زير مشخص کنيد .
الف: شهر تبريز قيام کرد . ب: جلال آل احمد قلم رسايی داشت .
E الف: محليه / ب: آليه
- 79. در اين مثالها علاقه های مجاز را تعيين کنيد .
الف:دهخدا قلم خوبی داشت / ب:دست در حلقه آن زلف دو تا نتوان کرد.
E الف: آليه / ب: کليه
- 80. در ابيات و عبارات زير مجاز را پيدا کرده ، نوع علاقه ی آنها را مشخص کنيد .
الف: بر آشفت عابد که خاموش باش
تو مرد زبان نيشتی گوش باش
ب: سر آن ندارد امشب که برآيد آفتابی
چه خيال ها گذر کرد و گذر نکرد خوابی
ج: ای ز خود گشته سير ، جوع اين است .
E زبان مجاز از سخن است به علاقه ی آليه / ب: سر مجاز از انديشه است به علاقه ی محليه / ج: سير مجاز از بيزاری است به علاقه ی سببيه .
- 81. مجازها را در عبارات زير پيدا کرده و قرينه ی آنها را بنويسيد .
الف: بر صفرای خويش برنيامدم . / ب: جهان خوردم و کارها راندم .
E الف: صفرا مجاز است از خشم به علاقه ی سببيه و بقيه جمله قرنيه است .
ب: جهان مجاز از نعمتهای جهان است و خوردم قرينه است .
- 82. در دو بيت زير نوع علاقه ی مجازهای مشخص شده را بنويسيد .
الف: محتاج قصه نيست گرت قصد خون ماست
چون رخت از آن توست به يغما چه حاجت است .
ب: به ياد روی شيرين بيت می گفت
چو آتش تيشه می زد . کوه می سفت .
E الف: لازميه / ب: جزئيه
- 83. با توجه به واژه ی مشخص شده در بيت زير به پرسشها پاسخ دهيد .
اگر رفت و آثار خيرش نماند نشايد پس از مرگش الحمد خواند
الف: معنای غيرحقيقی که شاعر از آن اراده کرده است چيست ؟
ب: کدام نشانه خواننده را از معنای حقيقی باز می دارد ؟
ج: چه تناسبی ميان معنای حقيقی و معنای مجازی آن وجود دارد ؟
E الف: قرآن / ب: پس از مرگ خواندن / ج: الحمد بخشی از قرآن است علاقه جزئيه . (ذکر جز و اراده کل )
- 84. علاقه های مجاز را ( با توجه به کلمات معين شده ) در ابيات زير مشخص کنيد .
الف: سپيد شد چو درخت شکوفه دار سرم
وزين درخت همين ميوه غم است برم
ب: برآشفت ايران و برخاست گرد
همی هر کسی کرد ساز نبرد
E الف: سر : علاقه ی کليه / ب: ايران ، علاقه ی محليه
سؤالات درس پانزدهم : « کنايه »
- 85. در بيت زير کنايه را بيابيد و مفهوم آن را مشخص کنيد و بگوئيد نشانه است يا نمونه يا دليل ؟
همينت بسنده است اگر بشنوی که گر خار کاری سمن ندروی
E اگر خار کاری سمن ندروی : يک کنايه است . مفهوم اين کنايه اين است که کار بد پايانی خوب نخواهد داشت . اين کنايه يک نمونه است .
- 86. در بيت زير کنايه را بيابيد و مفهوم آن را مشخص کنيد . و بگوئيد نشانه است يا نمونه يا دليل ؟
نپندارم ای در خزان کشته جو که گندم ستانی به وقت درو
E جو کاشتن و انتظار گندم داشتن : کنايه است . مفهوم اين کنايه اين است که نتيجه هر کار با پايان آن همسان است و نبايد انتظاری جز آن داشت. اين کنايه يک نمونه است .
- 87. عبارت هنوز از دهان بوی شير آيد حاوی چه آرايه ادبی است ؟ مقصود گوينده چيست ؟
E اين عبارت يک کنايه است و مقصود گوينده اين عبارت کنايه از کودکی است . اين کنايه يک نشانه است .
- 88. در بيتهای زير کنايه را مشخص کنيد و مفهوم آن را بيان کنيد .
الف: هر که دل پيش دلبری دارد ريش در دست ديگری دارد
ب: چو بشنيد بيچاره بگريست زار که ای خواجه دستم ز دامن بدار
E الف: ريش در دست کسی داشتن : يک کنايه است . مفهوم اين کنايه اختيار آدمی به دست کسی ديگر بودن است . اين کنايه يک نشانه است .
- 89. در مثالهای زير مفاهيم کنايی را بنويسيد .
الف: دلا معاش چنان کن گر بلغزد پای
فرشته ات به دو دست دعا نگه دارد
ب: فلانی ، شخص سر به هوايی است .
E پای لغزيدن يک کنايه است . مفهوم اين کنايه گرفتاری و مشکل ناگهانی و نامنتظر پيش آمدن است . اين کنايه يک نمونه است .
ب: سر به هوا بودن يک کنايه است . مفهوم اين کنايه بی توجه و بی دقت بودن يا بی بند و بار و لاابالی بودن است . اين کنايه يک نشانه است .
- 90. در بيت زير کنايه را دقيقاً مشخص کنيد و بنويسيد از نوع نمونه است يا دليل يا نشانه ؟
از مکافات عمل غافل مشو گندم از گندم برويد جو ز جو
E گندم از گندم روئيدن و جو از جو روئيدن کنايه است . مفهوم اين دو کنايه اين است که آغاز هر کار با پايان آن متناسب است . اين دو کنايه نمونه هستند .
- 91. در مصراع دوم بيت زير کنايه کدام است ؟ معنای آن چيست ؟ اين کنايه با دليل بيان شده است يا نمونه و يا نشانه ؟
شکر خدا که همت من زاد راه شد در پيشگاه دوست نگشتيم رو سياه
E رو سياه گشتن يک کنايه است . مفهوم اين کنايه شرمنده و شرمسار شدن است . اين کنايه يک نشانه است .
- 92. در مصراع نخست بيت زير کنايه کدام است ؟ معنای آن چيست ؟ اين کنايه با دليل بيان شده است يا نمونه و يا نشانه ؟
دست کفچه مکن به پيش فلک که فلک کاسه ای است خاک انبار
E دست کفچه کردن يک کنايه است . مفهوم اين کنايه گدايی کردن است . اين کنايه يک نشانه است .
- 93. مفهوم کنايه فلانی ريش سفيد است چيست ؟
E پيری و باتجربگی
- 94. کنايه را در بيت زير مشخص کنيد و تعيين کنيد که نشانه ، نمونه يا دليل است ؟
يکی نغز بازی کند روزگار که بنشادت پيش آموزگار
E که بنشادت پيش آموزگار يک کنايه است .
مفهوم اين کنايه اعتراف به نادانی وميل به آموختن است . اين کنايه نشانه است .
- 95. دو کنايه به دلخواه بنويسيد .
E 1. رخت بر بستن : کنايه از سفر کردن و رفتن است .
- 2. دست گزيدن کنايه از افسوس خوردن است .
