بر همگان واضح و مبرهن است که ایران مهد تمدن و پروراننده‌ی فیلسوفان بزرگ بوده است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا 9 تن از فیلسوفان بزرگ ایران را در این‌جا معرفی کنیم. با هم این نهُ تن را مرور می‌کنیم:
۱– ابوریحان محمد بن احمد بیرونی (شهریور ۳۵۲ خورشیدی – ۲۲ آذر ۴۲۷)
یکی از فیلسوفان بزرگ ایران ، ابوریحان محمد بن احمد بیرونی است. وی در نواحی بیرونی کت، پایتخت سلسله آفریقایی خوارزم متولد شد. برای انجام تحقیق، بیرونی روش‌های گوناگونی را در مقابله با زمینه‌های مختلف علمی به کار می‌برد. بسیاری ابوریحان را به دلیل اکتشافات و روش‌هایش یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ و به ویژه اسلام می‌شناسند. نود و پنج کتاب از ۱۴۶ کتابی که توسط بیرونی نوشته شده به نجوم، ریاضیات و موضوعات مرتبط مانند جغرافیات ریاضی اختصاص داده شده است.
۲– ابوالحسن محمد عامری (۳۰۰ (قمری)/ ۹۱۲ یا ۹۱۳ میلادی)
متفکر مسلمان و فیلسوف بزرگ ایرانی که در تلاش بود تا فلسفه را با دین تلفیق کند. او تحصیلات خود را زیر نظر ابوزید بلخی شروع کرد و بعد از آن به بغداد سفر کرد و با روشن فکرانی از قبیل ابوحیان توحیدی آشنا شد. او معتقد بود که فلسفه با آموزه‌های اسلام مخالفت نمی‌کند و تمام عقیده خود را با توجه به فلسفه و اسلام شکل داد. ابوالحسن معتقد بود حقیقت می‌بایست بالاتر از فلسفه باشد.
3 ــ ابونصر محمد بن محمد فارابی (۲۵۹ قمری – ۳۳۹ قمری)
فیلسوف مشهور و حقوقدان که در زمینه فلسفه سیاسی، متافیزیک و اخلاق و منطق فعالیت داشته است. او همچنین یک دانشمند، کیهان‌شناس، ریاضیدان و پژوهشگر موسیقی بود. محمد فارابی در غرب و شرق به دلیل حفظ متون اصلی یونانی در قرون وسطی و تفسیر رساله‌هایش مورد ستایش فراوان است. همچنین، او بر بسیاری از فیلسوفان مشهور مانند ابن سینا و میموناید تأثیر فراوانی داشته است. فارابی بیشتر عمر خود را در بغداد گذراند، او در نوشته‌هایش نقل کرده است که مطالعه‌ی منطق، پزشکی و جامعه شناسی را با یوحن بن اللان انجام می‌داده است و تمام دروس موجود تا قبل از زمان ارسطو را مطالعه کرده است.
4– خیام ( ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ – ۱۲ آذر ۵۱۰ )
به عنوان یک محقق، بیشتر او در رابطه با معادلات مکعبی و اصلاح تقویم خود مورد توجه است. عمر، در نیشابور در شمال شرقی ایران متولد شد. او در سن نوجوانی به سمرقند رفت و در آنجا تحصیل خود را شروع کرد، سپس به بخارا نقل مکان کرد و به عنوان یکی از ریاضیدانان بزرگ و ستاره شناسان عصر طلایی اسلامی شناخته شد. رباعیات خیام در جهان به دلیل ترجمه انگلیسی آن توسط ادوارد فیتزجرالد شهرت خاصی پیدا کرد. خیام را در لیست پنجم ۱۰ تن از فیلسوفان بزرگ ایران قرار داده‌ایم.
5– فخر رازی (۵۴۴ قمری – ۶۰۶ قمری)
متفکر و فیلسوف مسلمان سنی ایرانی است که در سال ۱۱۴۹ در ری متولد شد و در سال ۱۲۰۹ در هرات وفات کرد. او مقالاتی در زمینه‌ی پزشکی، فیزیک، نجوم، ادبیات و تاریخ و قانون نوشت. او بخش بسیاری از آثار فلسفی و الهیات را از آموزه‌های ابن سینا، ابوالقرنین بغداد و غزالی در برگرفته است. فخر رازی در یک خانواده مهاجرعربی متولد شد که مدت‌ها بعد به مازندران امروز مهاجرت کردند. او برای اولین بار تدریس را با پدرش آغاز کرد و بعد از آن در مرو و مراغه تحصیل را ادامه داد، جایی که او یکی از شاگردان مجد الدین الجلیلی بود که به نوبه خود شاگرد الغزالی بوده است.
یکی از دستاوردهای برجسته رازی، تفسیر منحصر به فرد او از قرآن به نام مفاتیح الغیب است که بعدها به نام تفسیر الکبیر شناخته شده است.
6– ابن سینا ( ۳۵۹ ه.ش – ۲ تیر ۴۱۶)
یکی از همه چیزدانان ایرانی است که به عنوان یکی از مهم‌ترین فیلسوفان بزرگ ایران، پزشکان، اخترشناسان، متفکران و نویسندگان عصر طلایی اسلامی شناخته شده است. او به عنوان پدر علم پزشکی اولیه مدرن شناخته شده است و از ۴۵۰ کار نوشته شده‌ی او حدود ۲۴۰ کتاب باقی ماندند که صد و پنجاه‌تای آنان در مورد فلسفه و چهل‌تای دیگر در زمینه پزشکی است.
معروف‌ترین آثار او عبارتند از: کتاب شفا، دانشنامه فلسفی و علمی، قانون در طب و دایرة المعارف پزشکی است که جزء دروس اصلی پزشکی در بسیاری از دانشگاه‌های قرون وسطایی و همچنان تا دسامبر ۱۶۵۰ قرار گرفتند. در کنار فلسفه و پزشکی، ابن سینا نوشته‌هایی درباره نجوم، کیمیاگری، جغرافیا و زمین شناسی، روانشناسی، الهیات اسلامی، منطق، ریاضیات، فیزیک و شعر داشته است.
7 ــ ملاصدرا (۱۷مهر ۹۵۰، ۱۵۷۱ میلادی)
فیلسوف، خداشناس و عالم شیعه اسلامی بود که رنسانس فرهنگی ایران را در قرن ۱۷ رهبری کرد. ملاصدرا، مسلماً یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فیلسوفان بزرگ ایران و جهان اسلام در چهارصد سال گذشته است. ملاصدرا یک بینش جدید فلسفی را در برخورد با ذات واقعیت ارائه داد و تغییر عمده‌ای از ذات باوری به اگزیستانسیالیسم در فلسفه اسلامی ایجاد کرد. ملاصدرا استاد تمام علوم زمان خود بود و در نظر وی، مهم‌ترین آن‌ها فلسفه بود.
او زیر نظر استادانی از قبیل شیخ بهایی و میرداماد به تدریس مشغول بود. شیخ بهایی نه تنها متخصص علوم اسلامی، بلکه همچنین استاد نجوم، ریاضیات نظری، مهندسی، معماری، پزشکی و برخی از زمینه‌های علم ماورا الطبیعه بود.
8 ــ سهروردی (۵۴۹ هجری قمری / ۱۱۵۵ میلادی)
فیلسوف پارسی و بنیانگذار مکتب فلسفه اشراق، یک مکتب مهم در فلسفه اسلامی که ایده‌های زرتشت و افلاطونی را بررسی می‌کردند. سهرورد، یک روستای واقع شده بین شهرهای زنجان و بیجار است که سهروردی در سال ۱۱۵۴، در آنجا متولد شد. با وجود عمر کوتاه چهل سالهاش، سهروردی مجموعهای از آثار را ایجاد کرد که او را به عنوان بنیانگذار مدرسه جدید فلسفه به نام فلسفه اشراق در جهان می‌شناسند.
9 ــ– شیخ توسی ( ۳۸۵ هجری قمری)
یکی دیگر از فیلسوفان بزرگ ایران ، شیخ طوسی است که در سال ۱۰۱۸ در توس واقع در ایران به دنیا آمد. او بیشتر علوم اسلامی را در توس یاد گرفت و برای ادامه تحصیل به بغداد سفر کرد. هنگامی که او چهل و دو ساله بود، در کلاس استادش یعنی شیخ مورثا شرکت کرد و بعدها نقش مهمی در شکل گیری و احیای فقه و قانون در شیعه ایفا کرد.
